Ottocentomila
[41] Multa nunc mihi de huiuscemodi rebus loquendi facultas
foret, si non secundum omnes homines apud unius cuiusque mentem conscientia
secreta loqueretur. 2 inruptae sunt Hispaniae, caedes uastationesque passae
sunt: nihil quidem nouum, hoc enim nunc per biennium illud, quo hostilis
gladius saeuiit, sustinuere a barbaris, quod per ducentos quondam annos passae
fuerant a Romanis, quod etiam sub Gallieno imperatore per annos propemodum
duodecim Germanis euertentibus exceperunt. 3 uerumtamen quis non se, qui sui
suorumque actuum uel etiam cogitationum conscius iudicia Dei metuit, iuste
omnia passum uel etiam parua sustinuisse fateatur? aut qui se non intellegit
Deumque non metuit, quomodo non iuste ista et quidem parua sustinuit? 4 quae
cum ita sint, illud tamen clementia Dei eadem pietate, qua dudum praedixerat,
procurauit, ut secundum euangelium suum, quo incessabiliter commonebat: cum uos
persecuti fuerint in una ciuitate, fugite in aliam, quisque egredi atque abire
uellet, ipsis barbaris mercennariis ministris ac defensoribus uteretur. 5 hoc
tunc ipsi ultro offerebant; et qui auferre omnia interfectis omnibus poterant,
particulam stipendii ob mercedem seruitii sui et transuecti oneris flagitabant.
et hoc quidem a plurimis factum est. 6 qui autem non crediderunt euangelio Dei
quasi contumaces, uel si etiam non audierunt dupliciter contumaces, non
dederunt locum irae, iuste a superueniente ira conprehensi et oppressi sunt. 7
quamquam et post hoc quoque continuo barbari exsecrati gladios suos ad aratra
conuersi sunt residuosque Romanos ut socios modo et amicos fouent, ut
inueniantur iam inter eos quidam Romani, qui malint inter barbaros pauperem
libertatem, quam inter Romanos tributariam sollicitudinem sustinere. 8 quamquam
si ob hoc solum barbari Romanis finibus inmissi forent, quod uulgo per orientem
et occidentem ecclesiae Christi Hunis Suebis Vandalis et Burgundionibus
diuersisque innumeris credentium populis replentur, laudanda et adtollenda
misericordia Dei uideretur, quandoquidem, etsi cum labefactione nostri, tantae
gentes agnitionem ueritatis acciperent, quam inuenire utique nisi hac occasione
non possent. 9 quid enim damni est Christiano ad uitam aeternam inhianti, huic
saeculo quolibet tempore et quoquo pacto abstrahi? quid autem lucri est pagano
in medio Christianorum aduersus fidem obdurato, si paulo diutius diem
protrahat, quandoque morituro, cui desperata conuersio est? (Paolo Orosio, Historiae adversum paganos, VII, 41)
Forse pochi testi come quello di Paolo Orosio sono capaci di
farci assaporare che cosa sia stata la caduta dell'Impero Romano d'Occidente.
Ne abbiamo riportato un lacerto abbastanza esteso, che si colloca non a caso
nelle ultime pagine della sua opera. Ancora oggi ci si domanda che cosa abbia
davvero causato la fine di un colosso politico e militare come quello, una vera
superpotenza del mondo antico. Confessiamolo: è un incubo che ci assilla da
quando siamo venuti a sapere di questa fase della storia, magari sui banchi
delle elementari.
Ora, siamo ormai abituati a dimenticare le notizie del
telegiornale. Chi si ricorda che qualche giorno fa è stato autorevolmente
affermato che circa ottocentomila migranti sono pronti a partire dal Nordafrica
verso le nostre coste? Chi è che non è stato percorso da un brivido di paura a
sentire queste parole? Qualcuno ha ripensato sicuramente ai suoi ricordi
scolastici. Poi ci siamo tutti rituffati nei problemi del quotidiano, fra crisi
e dibattiti calcistici o politici... Ci sembra particolarmente interessante ciò
che Orosio ci fa sapere al paragrafo 7: dopo le devastazioni i Barbari hanno
trasformato le loro spade in aratri e hanno accolto i Romani superstiti come
amici e alleati. In queste zone ormai passate ai Barbari, si trovano
addirittura dei Romani che preferiscono vivere poveri e liberi, piuttosto che
come sudditi dell'Impero continuamente angustiati dalle tasse (inueniantur iam inter eos quidam Romani, qui
malint inter barbaros pauperem libertatem, quam inter Romanos tributariam
sollicitudinem sustinere). Il culmine si raggiunge subito dopo, al paragrafo 8: le chiese
si sono riempite di nuovi credenti, Unni, Vandali, Svevi, Burgundi, al punto
che bisogna rendere gloria a Dio... (uulgo
per orientem et occidentem ecclesiae Christi Hunis Suebis Vandalis et
Burgundionibus diuersisque innumeris credentium populis replentur, laudanda et
adtollenda misericordia Dei uideretur).
Che sia questa la vera soluzione, anche oggi?
Andrea Salvini
Nessun commento:
Posta un commento